پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیة الله کعبی

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیة الله  کعبی، خلاصه تقریر درس خارج فقه جهاد استاد بزرگوار آیة الله شيخ عباس كعبي، با عنوان مسئله عوامل و اسباب تمکین در جهاد تمکین، در تاریخ دوشنبه 1395/8/3 به اين شرح است:

مقدمه

نقطه آغاز جهاد، تلاش و حرکت برای ایجاد یک قدرت حد اقلی برای اسلام است که به این قدرت حداقلی تمکین می گوییم. تمکین از طریق جهاد حاصل می شود. جهاد سبب تمکین است. این جهاد هم واجب است. چون تمکین هم واجب است و جزء هدف دین است. التمکین یحصل باسبابه. فلذا باید اینجا اسباب تمکین و اسباب جهاد را بیان کنیم.

برخی مثل سلفیت تکفیری می گویند باید از تمکین استفاده شود برای اقامه دین اما تمکین دو مقدمه دارد؛ یک الشوکة در مقابل دشمنان و دوم النکایة یعنی ضربه فلج کننده باید به آنها بزنیم تا از پا در بیایند و بعد می گویند اگر این محقق شد تمکین حاصل می شود. سلفیت تمکین را مساوی با میدان جنگ و جهاد را قتالی دانسته اند و معتقدند تمکین بدون حرکت فلج کننده نظامی حاصل نمی شود فلذا باید بی نظمی در حد توحش در سطح جهان انجام بدهند تا اقتدار به ظاهر اسلامی آنها به وجود بیاید و تمکین پیدا کنند و این سوء استفاده از اصطلاح جهاد است.

روش حضرت امام قدس سره الشریف برای پیروزی آوردن مردم در صحنه بود. ایشان از توانمندی مردم برای اقتدار استفاده می کنند. ما باید در جهاد تمکین دنبال مقدماتی باشیم که اقتدار برای اسلام ایجاد کنند. با تشکیل حکومت با آوردن مردم در صحنه و بسیج عمومی با آماده بودن در مقابله با دشمن باید ببینیم راههای تمکین چیست؟ زمینه فقهی این بحث هم سیره رسول الله است. 

عوامل و اسباب تمکین در جهاد تمکین

اولین سبب، الاعداد و الاستعداد؛ این امر بر می گردد به آیه شریفه ( وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآَخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ) اعدوا؛  که این اعداد و استعداد را ما بحث می کنیم. ابتدا شرح آیه شریفه که این آیه شریفه مفرداتش به چه معنی است و بعد از بیان مفردات آیه شریفه ما یستفاد من الآیة را هم بیان می کنیم.

آیه اجمالا می فرماید اعداد و استعداد، تا آنجا که توان دارید برای تولید قدرت استفاده کنید. به گونه ای که قدرت پیدا کنید در همه اسباب قدرت و مکنت چون "قوة" اطلاق دارد و این "قوة" اطلاقش شامل انواع و اقسام قدرت می شود. که این شامل سلاح به همه اقسامش می شود که در بعضی از روایات قدرت اینجا مصداقش را گفته اند تیر اندازی یا الرمی، در روایت دیگری آمده تحصین که قلعه ها مستحکم بشوند و در زمان ما پدافند غیر عامل. اطلاق قوت شامل ابزار و ادوات جنگی می شود، اما منحصر به ابزار و ادوات جنگی نمی شود. اگر بگوییم القوة یعنی رمی، نفی نمی کند که غیر رمی هم شامل مصادیق قوة باشد.

چه آنچه در زمان متن و در زمان قرآن کریم بوده چه بعدا به وجود بیاید. اسبها در مرزبانی مظهر قدرت بودند. امروز فرق می کند و قوه شامل انواع نیروهای زمینی هوایی امکانات سایبری و پدافند غیر عامل و غیر آن می شود.

یکی از موارد مربوط به نقش مکان و زمان در اجتهاد همین است و ابزار جهاد عوض شده است خیل مصداق قدرت بود و الآن مصداق قدرت نيست و اين البته روشن است. 

ارهاب عدو الله؛ یعنی ترساندن طوام با نگرانی این می شود ارهاب. اینکه دشمن هم احساس ذلت بکند و هم احساس سرافکندگی. ترهبون با ضمیر به، یا به (ما استطعتم به من قوة) بر می گردد به (اعداد.) اعداد و استعدادی که جنبه بازدارندگی دارد. ترهبون به جمله حالیه است. حال کونکم مرهبین به. اعداد و استعداد و آماده باش و تولید قدرت تهدید زدایی می کند. جامعه ای که در مقابل دشمن آماده باشد، دشمن را از هجوم باز می دارد. این آیه می گوید تا آنجا که می توانید قدرت بازدارندگی در مقابل دشمن را ایجاد کنید.

(و آخرین من دونهم لا تعرفونهم الله یعرفهم...) نه تنها دشمن بیرونی به وحشت می افتد و واهمه پیدا می کند بلکه منافقینی که در درون جامعه اسلامی هستند اینها هم واهمه پیدا می کنند در مقابله با نظام اسلامی خودی نشان بدهند. بنا بر این اقتدار، ریشه تمکین و توانمند شدن برای اجرای دین است و در سایه اقتدار اهداف اسلام محقق می شود و جلوی فتنه ها گرفته شود.

پس اعداد قوه منحصر در آماده باش صرفا نظامی نیست و رباط الخیل از بابت مصداق اتم است و ما استطعتم من قوة مطلق قدرت را می گوید. من رباط الخیل فرد اتم ما استطعتم من قوة است.

در مقابله با قدرت دشمن قدرت باید تولید کرد. اقتدار معنوی از یک جهت آمادگی روحی و روانی است. نباید مسلمانها احساس نتوانستن در مقابله با دشمن داشته باشند. متاسفانه یک زمانی بعضی به نام فرار از دنیا و به نام زهد و اینکه باید فقط به فکر آخرت باشیم با کناره گیری از ابزار پیشرفت و قدرت باعث شدند دشمنان سلطه پیدا کنند. قضا و قدر و آخرت را نباید به گونه ای معنی کنیم که باعث ضعف مسلمانان شود. روحیه خود باختگی باید تبدیل شود به روحیه خودباوری و خدا باوری.

ایجاد قدرت اجتماعی است که باعث ایجاد قدرت می شود.

از جمله موارد اعداد، اعداد مالی و اقتصادی است. اگر مالفه های قدرت فرهنگ یا سیاست یا اقتصاد، رسانه و بعد نظامی گری باشد و همه این پنج فرد بابد با نحو اعلا موجود باشد. اقتدار مدیریتی، اقتدار رسانه ای، اعداد در مجال تخصصهای مختلف برنامه ریزی و یا سازماندهی و تحقیقات و فن آوری و در نهایت هر چیزی که آمادگی و توان را با شکلی بالا ببرد که هم باعث تهدید زدایی بشود و باعث بسط ید رهبری جامعه و جامعه در اجرای اسلام بشود.

بر اساس این آیه شریفه با این توضیحاتی که عرض شد در ادامه بحث، آیه را از کتابهای آیات الاحکام مثل کنز العرفان فی آیات الاحکام و از کتب روایی خودمان می گوییم که بدانیم این ابعادی که گفتیم استفاده می شود یا نه.